بررسی خشکسالی های استان خراسان رضوی بر اساس شاخص ترکیبی (sdi) و داده های سنجنده trmm

خشکسالی یک وضعیت اقلیمی پراهمیت است که قسمت¬های زیادی از جهان را تحت تاثیر قرار می-دهد و در واقع پیچیده¬ترین مخاطره جوی است. این فرآیند پیچیده به 4 دسته: خشکسالی هواشناسی، خشکسالی کشاورزی، خشکسالی هیدرولوژیکی و خشکسالی اقتصادی و اجتماعی تقسیم می¬شود. اطلاع از شدت، طول¬مدت و مکان تحت¬پوشش این پدیده باعث کمتر شدن آسیب¬های ناشی ازخشکسالی می¬ گردد. کشور ایران با قرار گرفتن در منطقه خشک جهان همواره در معرض وقوع این پدیده است. متوسط بارش در کشور کمتر از یک سوم متوسط بارش سالانه جهان است و این میزان نیز از توزیع زمانی و مکانی مناسبی برخوردار نیست. از جمله روش¬های بررسی خشکسالی استفاده از شاخص¬های هواشناسی می¬باشد که با استفاده از داده¬های ایستگاه¬های هواشناسی محاسبه می¬گردند. یکی از مهمترین مشکلات استفاده از این شاخص¬ها در ایران پراکندگی نامناسب ایستگاه¬ها یا کمبود داده می¬باشد. در مقابل این روش¬ها، فن¬آوری سنجش¬از¬دور قادر به جمع¬آوری داده از نواحی وسیع توسط سنجنده¬های مختلف است. در این مطالعه به منظور بررسی همه جانبه خشکسالی در استان خراسان¬رضوی در سال¬ های 2001 تا 2010، از شاخص ترکیبی بررسی خشکسالی(sdi) استفاده گردید. این شاخص با استفاده از اطلاعات 3 شاخص، وضعیت پوشش گیاهی(vci)، وضعیت دمایی(tci) و وضعیت بارش(pci) از طریق روش آنالیز مولفه اصلی(pca) محاسبه گردید. در این مطالعه از داده¬های سنجنده trmm به عنوان مولفه¬ای برای بارش، داده¬های lst (سنجنده مودیس) به عنوان مولفه¬ای برای دمای سطح¬زمین و خاک و داده¬های ndvi(سنجنده مودیس) به عنوان مولفه¬ای برای پوشش گیاهی استفاده شد. به منظور صحت¬سنجی شاخص¬(sdi)، رابطه همبستگی این شاخص با شاخص(spi) در بازه¬های زمانی3، 6 و 9 ماهه در طی فصل رشد بررسی شد، مقایسه¬ای میان مجموع بارش سالیانه و میانگین بلندمدت بارش در 10 ایستگاه سینوپتیک در این استان انجام شد و همچنین رابطه همبستگی دو شاخص(vci) و (sdi) با میزان عملکرد دیم دو گیاه گندم و جو نیز بررسی شد. نتایج این مطالعه حاکی از بروز خشکسالی در سال¬های 2001، 2002، 2006 و 2008 در استان خراسان رضوی بود. نتایج بررسی صحت¬سنجی نیز حاکی از وجود همبستگی(r) بالا میان دو شاخص(sdi) و (spi) می¬باشد. همچنین نتایج این مطالعه نشان داد که شاخص ترکیبی(sdi) علاوه بر پایش همه¬جانبه خشکسالی هواشناسی و بالا بردن دقت مکانی پایش این پدیده قادر به شناسایی خشکسالی کشاورزی نیز می¬باشد.